Kościół św. Wacława

Kościół św. Wacława w Broumovie

Monumentalny barokowy kościół św. Wacława w Broumovie należy do najmniejszych, ale historycznie najważniejszych budowli tzw. broumovskiej grupy kościołów, zaprojektowanych przez Kiliána Ignáca Dientzenhofera. Znajduje się w południowo-wschodniej części miasta, nad dawną Dolną Bramą, gdzie stanowi wyraźną dominantę panoramy miejskiej.

Miejsce, gdzie wszystko się zaczęło
W miejscu dzisiejszego kościoła już od 1610 roku stała drewniana świątynia protestancka, zbudowana po wydaniu Majestatu Rudolfa, który gwarantował wolność wyznania. Budowę tę zakazał opat broumowski Wolfgang Selender, co doprowadziło do konfliktów, skarg i napięć. W 1618 roku kościół został zamknięty, ośmiu mieszczanom nakazano areszt, a sytuacja zaostrzyła się do tego stopnia, że stała się jednym z bezpośrednich pretekstów do słynnej praskiej defenestracji i późniejszego wybuchu wojny trzydziestoletniej. Wraz z podobnym wydarzeniem w miejscowości Hrob koło Teplic były to kluczowe momenty, które wpłynęły na losy całej Europy.

Historia kościoła
Po zamknięciu i spaleniu pierwotnego kościoła protestanckiego w czasie wojny, w 1676 roku na jego miejscu zbudowano kaplicę św. Wacława, która również spłonęła. Obecny barokowy kościół został wzniesiony z inicjatywy opata Otmara Zinkego po 1729 roku – część miejskich fortyfikacji musiała ustąpić nowej budowli. Po jego zamknięciu w 1788 roku kościół był wykorzystywany w różny sposób, a po 1950 roku nawet jako magazyn. Dopiero po 1989 roku rozpoczęto jego renowację i 28 września 1995 roku, w święto św. Wacława, został ponownie poświęcony. Od 1 lipca 2022 roku jest chroniony jako narodowy zabytek kultury.

Architektura
Kościół ma rzut wydłużonego greckiego krzyża z zaokrąglonymi narożnikami, bez wieży. Elewacja jest typowo barokowa, z głównym frontem urozmaiconym toskańskimi pilastrami i dominującym portalem wejściowym. Nad wejściem znajduje się duże okno łukowe, a całość uzupełniają nisze i rzeźbiarskie detale. Budowla została wzniesiona z kamieni łamanych i nieregularnych bloków, a detale architektoniczne – takie jak gzymsy, głowice kolumn, obramowania okienne – wykonano z szarego piaskowca. Elewacje łączą gładki tynk z chropowatym w stylu tzw. „wierconym”. Wnętrze jest jednonawowe, z kopułą w centralnej części. Okna nie są zdobione, ale mają bogatą konstrukcję. Chór muzyczny z drewnianą balustradą oddziela przestrzeń wejściową.

Wnętrze i dekoracje
Największą wartość artystyczną mają freski z 1784 roku autorstwa Felixa Antonína Schefflera, przedstawiające apoteozę św. Wacława oraz cykl sześciu scen z jego życia. Św. Wacław ukazany jest zarówno na kopule wśród innych świętych, jak i osobno w poszczególnych scenach. Nad chórem znajduje się alegoria Zwycięskiego Kościoła, przypominająca kontekst historyczny zwycięstwa katolicyzmu nad protestantyzmem. Obraz św. Wacława i św. Jana Nepomucena na głównym ołtarzu namalował w XIX wieku Wilhelm Kandler. W prezbiterium znajdują się dwa owalne obrazy olejne św. Piotra i Pawła oraz figury świętych z tyrolskich warsztatów rzeźbiarskich. Kościół stoi przy ulicy V Kopečku, powyżej wysokiego muru oporowego, który wyrównuje teren. Dzięki temu wyraźnie dominuje nad przestrzenią dawnej Dolnej Bramy i parku przed nią.